Μακεδονία: Πόσο πονάει να σου διαλύονται οι εθνικοί μύθοι

Της Σοφίας Τσάρου*

Σε μαζικό παροξυσμό για το θέμα της ονομασίας του βόρειο γείτονα μας βρίσκεται η χώρα, σε αναμονή για την εαρινή σύνοδο του ΝΑΤΟ. Στην ατζέντα της συνόδου βρίσκεται η ένταξη της χώρας στην συμμαχία. Η πρωτεύουσα του Βορρά την θύμισε την Κυριακή 21 Ιανουαρίου διασταύρωση του καρναβαλιού του Ρίο και της Πάτρας. Άνθρωποι που χάνουν τα σπίτια και τις δουλειές τους θυμήθηκαν να ντυθούν καραγκιόζιδες για να διαδηλώσουν πλάι με αυτούς που τους τα παίρνουν. Πέρα από το κωμικό του πράγματος δεν έλειψαν και τραγικές στιγμές όπως ο εμπρησμός της κατάληψης Libertatia και κατόπιν η βεβήλωση του μνημείου του Ολοκαυτώματος από νεοναζί.


Το μακεδονικό αποτελεί το χειρότερο ίσως καρφί στην πέτσα του ελληνικού εθνικισμού, από την γέννηση του ζητήματος με την συνθήκη του Αγίου Στεφάνου (1878). Σύμφωνα με την εν λόγω συνθήκη η Ρωσική Αυτοκρατορία παραχωρεί τις σλαβόφωνες περιοχές (μέσα στις οποίες άνηκε και η Μακεδονία) της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο νεοσύστατο βασίλειο της Βουλγαρίας. Την συνθήκη αυτή μερικούς μήνες μετά ανέτρεψε το συνέδριο του Βερολίνου, με το οποίο συρρικνώνεται η Μεγάλη Βουλγαρία. Έτσι ξεκινάει ένας αγώνας δρόμου ανάμεσα σε Βουλγαρία, Σερβία και Ελλάδα, ποιος θα προσαρτήσει τη Μακεδονία και τη Θράκη.

Ξεκινώντας να μιλάω για το παρόν, θέλω να κάνω μια σημαντική κατά την άποψη μου, σχετική-άσχετη παρατήρηση. Καλύπτοντας ένα χρόνο τη δίκη της ναζιστικής οργάνωσης «Χρυσή Αυγή», μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση μια σημαντική έλλειψη. Αναφέρθηκαν οι παρελάσεις, τα πογκρόμ, οι ορκωμοσίες στα εθνικοσοσιαλιστικά λάβαρα, και σαφώς οι δολοφονικές επιθέσεις που την καθίσαν επιτέλους στο εδώλιο. Δεν αναφέρθηκε καθόλου όμως ο τρόμος που προκαλείται στους εθνικά Μακεδόνες κάθε καλοκαίρι στην Φλώρινα κατά την παραμονή της εθνικής τους γιορτής. Δεν έγινε καμία αναφορά στις εθνικιστικές φιέστες στο άγαλμα του Μ. Αλεξάνδρου κάθε χρόνο την επέτειο του θανάτου του. Και ούτε λόγος βέβαια για την συστηματική τρομοκράτηση της τουρκικής μειονότητας στην Θράκη.

Εδώ υπάρχουν δύο περιπτώσεις. Η μία είναι ότι κατά τον κύριο Δένδια που είχε καμιά τριανταριά υποθέσεις στο συρτάρι του, και κατά την κυρία Κλάπα, εφέτη ανακρίτρια, δεν αποτελούν εγκληματική ενέργεια η τρομοκρατία κατά μειονοτικών. Η άλλη είναι, πως στα βήματα Γεννηματά-Σκουλαρίκη εφαρμόζουν τον νόμο μόνο για “τους Έλληνες το γένος”. Ίσως που και που για κανένα μετανάστη “ίνα μη μας πουν ρατσιστάς” (παραφράζοντας το “ινα μη μας πουν καρμπονάρους” του Κωλοκοτρώνη, φράση σταθμός γιατί έδωσε εθνικιστική χροιά στην αστική κοινωνική επανάσταση του 1821) αλλά επ ουδενί δεν πρέπει να υποστεί πραγματικό τραύμα ο ελληνικός εθνικός μύθος (μέρος του οποίου είναι ότι η Ελλάδα αποτελεί εθνικά ομογενή χώρα).

Πρώτα από όλα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι γεωγραφικά ο βόρειος μας γείτονας όσο έχουμε στοιχεία αποτελούσε μέρος της ιστορικής Μακεδονίας. Κατά τον πατέρα μάλιστα της ελληνικής ιστορίας (και μπορεί να προσθέσει κανείς και του ελληνικού εθνικισμού και του εθνικού του μύθου) Κωνσταντίνο Παπαρρηγόπουλο η Μακεδονία ξεκινούσε από τις όχθες του Αξιού (κάπου στο Κόσσοβο). Στο κλασικό του σύγγραμμα, την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, η “FYROM” (sic) άνηκε στην ιστορική Μακεδονία, ενώ περιοχές όπως η Σέρρες, η Καβάλα, το Κιλκίς και άλλες, όχι. Ιστορικά βέβαια το όνομα αυτό δινόταν σε διάφορες περιοχές ανάλογα με τις γεωπολιτικές αλλαγές. Λόγου χάριν υπήρξε περίοδος κατά τη βυζαντινή εποχή που Μακεδονία ονομάζαν περιοχή της σημερινής Βουλγαρίας και Τουρκίας, που περιλάμβανε το Σόπι (σύνορα Βουλγαρίας-Σερβίας-ΠΓΔΜ[sic]) μέχρι την Ανδριανούπολη. Οπότε το αφήγημα περί οικειοποίησης, από πλευράς Πρώην Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, ενός ονόματος που δεν τους ανήκει, δεν στέκει.

Η Μακεδονία είναι άρρηκτα δεμένη με τον ελληνικό εθνικό μύθο. Σύμφωνα με αυτόν η Ελλάδα είναι εθνικά ομογενής χώρα, ο λαός της κατάγεται από τους Αρχαίους Έλληνες, η Μακεδονία ήταν αναπόσπαστο μέρος του ελληνικού έθνους, και η Ελλάδα ως χώρα της δημοκρατίας διατηρεί μια δημοκρατική παράδοση.

Ας ξεκινήσουμε την αποδόμηση από το τέλος. Δεν χρειαζόμαστε πολλά. Λίγο να δει κανείς σήμερα το πως θαλασσοπνίγονται οι πρόσφυγες, ή τι συμπεριφορά έχει το δημόσιο στα λοατ άτομα ή τους ψυχικά πάσχοντες ή τους χρήστες, μόνο δημοκρατικά δικαιώματα δεν βλέπει κανείς. Ωστόσο η αντιδημοκρατική παράδοση είναι μακρά. Ο προαναφερθείς νόμος των Γεννηματά-Σκουλαρίκη, ψηφίστηκα από την “κυβέρνηση της Αλλαγής”, το 1982. Σύμφωνα με αυτόν απαγορεύτηκε ο επαναπατρισμός των πολιτικών προσφύγων της ελληνικής επανάστασης (1941-49), που δεν ήταν Έλληνες στο γένος. Πιο πριν είχανε προηγηθεί αμέτρητες διώξεις τόσο μειονοτικών όσο και δημοκρατών και κομμουνιστών αυτού του τόπου και μάλιστα σε περιόδους που ο ιστορικός δεν καταγράφει σαν χούντες.

Ο άλλος μύθος που θέλει την Ελλάδα εθνικά ομογενές κράτος έρχεται να κολλήσει εδώ. Ο πληθυσμός της βόρειας Ελλάδας βίωσε αλλαγές τοπωνυμιών, αφαιρέσεις ελληνικής υπηκοότητας από πολίτες κατοίκους της περιοχής, ακόμα και διαπόμπεψη όσων μιλούσαν τη μητρική τους γλώσσα αφού τους είχαν ποτίσει με ρετσινόλαδο. Μάλιστα η πολιτική καταστολή στα βόρεια από όπου περίμεναν τον κίνδυνο ήταν πιο οξυμμένη. Δολοφονία του Λαμπράκη, προβοκάτσια κατά του Τζωρτζ Πολκ, εγκαθίδρυση του αρχηγείου της ΚΥΠ στην βάση του Σέδες και άλλα πολλά το μαρτυρούν αυτό. Ο Βορράς ποτέ δεν ενσωματώθηκε στο ελληνικό κράτος, και αυτό φρόντισαν να το κάνουν εμφανές διαρκώς. Η εθνική ανομοιογένεια και η δημιουργία ενός αισθήματος υποτέλειας και κατωτερότητας των βορείων έναντι των νοτίων αποτέλεσε ένα βασικό θεμέλιο του ελληνικού status quo. Παρόμοια, ίσως και χειρότερη είναι η κατάσταση με το θρακικό, αλλά καλύτερα να μιλήσουν για αυτό οι σύντροφοι από την τούρκικη μειονότητα.

Τώρα για τους μύθους περί συνέχειας του ελληνικού έθνους καθώς και το ότι τάχα η αρχαία Μακεδονία ήταν κομμάτι του δεν θα αναφερθώ. Το παρόν άρθρο είναι κατά κύριο λόγο πολιτικό και όχι ιστορικό. Ειδικά ο πρώτος μύθος δεν στέκει και με την κοινή λογική. Το μόνο που οφείλω να αναφέρω είναι ότι η ελληνική προπαγάνδα βασίστηκε πολύ στην υποτιθέμενη καταγωγή των “Σκοπιανών” (sic) από το Μεγαλέξανδρο κατά τον αγώνα δρόμου Ελλάδας-Σερβίας-Βουλγαρίας για την επικράτηση στην περιοχή. Η χώρα μας περιλαμβάνει το 51 τοις εκατό της γεωγραφικής Μακεδονίας. Μέσα στα ελάχιστα χρόνια των βαλκανικών πολέμων διπλασίασε την έκταση της. Στα χρόνια που ακολούθησαν προσπάθησε να αφαιρέσει και να εξευτελίσει το εθνικό αίσθημα των εθνικά Μακεδόνων. Απ’ τη δεκαετία του 1990 προσπαθεί να επιβάλει τον τσαμπουκά στο βόρειο γειτονικό μας κράτος, στο οποίο γίνονται διαρκώς επενδύσεις του ελληνικού κεφαλαίου με τις ευλογίες του κεφαλαίου και της εκάστοτε κυβέρνησης. Και έχουμε συλλαλητήρια αποτελούμενα από αυτούς που κυβέρνηση και τράπεζες τους παίρνουν τα σπίτια, δίπλα σε κυβερνητικά στελέχη και ναζί όχι για την διαρκή φτωχοποίηση και καταστρατήγηση του συντάγματος (που ο πατριωτισμός των Ελλήνων συνίσταται στην υπεράσπιση του και όχι στο να βάζουμε χέρι στα συντάγματα άλλων κρατών) αλλά για το όνομα της Δημοκρατίας της Μακεδονίας. Αυτή η κατρακύλα του ανθρώπινου είδους στην περιοχή των Βαλκανίων μόνο αίσθημα αισιοδοξίας μπορεί να προσφέρει: βαδίζουμε σε τόσο χαλεπές καταστάσεις που πλέον μόνο για επαναστατικά άλματα και νέες εφόδους προς τον ουρανό μπορούμε να περιμένουμε.





*Την Σοφία Τσάρου την γέννησαν ένα χειμωνιάτικο μεσημέρι χωρίς να την ρωτήσουν και έκτοτε ζει (καλά αυτό το “ζει” είναι λίγο φιλοσοφικό ερώτημα) χωρίς να ρωτάει κανέναν στην Θεσσαλονίκη και αλλού. Ασχολείται με ακτιβισμό σε θέματα αντιφασισμού, αντιεθνικισμού, και λοατκι, κάτω από την σημαία του μαρξισμού-λενινισμού και την πιο συνεπή έκφραση του αυτή του “ορθόδοξου” τροτσκισμού. Οργανωτικά ανήκει στο Εργατικό Επαναστατικό Κόμμα (ΕΕΚ-Τροτσκιστές), και είναι συντάκτρια της εφημερίδας του Νέας Προοπτικής. Οι ρίζες της είναι ρωσσοεβραϊκές, βλάχικες, μακεδόνικες (ήτοι σλάβικες) και ελληνικές, μέχρι εκεί που φτάνει η καταμέτρηση. Αν συνέχιζε να ψάχνει και άλλο θα έβρισκε σίγουρα και άλλες ρίζες, αλλά η επιστήμη, η δημοσιογραφία και ο αγώνας για την εργατική εξουσία, ως μέσο για την κατάργηση κάθε εξουσίας, της απασχολούν πολύ μεγάλο και ενδιαφέρον μέρος του χρόνου της. Έχει ζήσει στην Δημοκρατία της Μακεδονίας και έχει έρθει σε επαφή με επιζώντες πολιτικούς πρόσφυγες της ελληνικής επανάστασης 1941-49 που τους απαγορεύεται μέχρι σήμερα ο επαναπατρισμός, αλλά και με μειονοτικούς που ζουν στην Ελλάδα υπό το καθεστώς του να κρύβουν την ταυτότητα τους.